Każdy z początkujących elektryków spotka się prędzej czy później na swojej drodze z łącznikami schodowymi i krzyżowymi. Na pierwszy rzut oka mogą wydawać się skomplikowane do podłączenia. A jak jeszcze okaże się, że mamy do czynienia z łącznikami podwójnymi schodowymi oraz podwójnymi krzyżowymi to przerażenie może sięgnąć zenitu 😉
Jak to zazwyczaj w życiu bywa trudności związane z podłączeniem mogą po prostu wynikać z braku wiedzy na temat zasady działania tego typu osprzętu. A już na etapie planowania/projektowania instalacji musimy wiedzieć gdzie dany typ łącznika możemy użyć, a gdzie musimy. Związane jest to z odpowiednim okablowaniem instalacji. Dlatego przed przystąpieniem do prac warto przemyśleć sobie całą instalację, przynajmniej z grubsza – poprawki zawsze będą.
Zacznijmy od definicji
Łącznik schodowy – jest to łącznik, który montuje się zawsze w parach. Przełączenie któregokolwiek łącznika z pary powoduje zmianę stanu obwodu na przeciwny (załączony/wyłączony). Zastosowanie:
- załączanie oświetlenia na schodach (zapalamy światło jednym łącznikiem z pary po wejściu na górę gasimy drugim)
- załączanie oświetlenia na długich korytarzach (na początku korytarza zapalamy/na końcu gasimy)
- załączanie oświetlenia na szlakach komunikacyjnych (zapalamy światło „przed sobą”, a gasimy „za sobą”)
Warianty połączeniowe łączników schodowych, czyli jak podłączyć łącznik
Wariant nr 1 (rys. 3) pokazuje nam najbardziej klasyczne połączenie dwóch pojedynczych łączników schodowych. Obwód zasilania przychodzi do puszki nr 1 przewodem YDY 3×1,5mm2. W puszce przewód fazowy (L) podłączamy bezpośrednio pod łącznik schodowy początkowy (w naszym przypadku pod zacisk L) (rys. 4) przewody neutralny (N) i ochronny (PE) łączymy w puszce (oczywiście za pomocą złączek instalacyjnych np. WAGO) z przewodem YDY 4×1,5mm2 biegnącym do puszki nr 2. Dwa pozostałe przewody podpinamy bezpośrednio pod łącznik schodowy początkowy pod zacisk nr 1 (lewy) i zacisk nr 2 (prawy) (rys. 4).
W puszce nr 2 przewody, które wcześniej podpięliśmy w puszce nr 1, podłączamy analogicznie do łącznika schodowego końcowego, czyli pod zacisk nr 1 (lewy) i zacisk nr 2 (prawy). N i PE podłączamy pod kabel YDY 3×1,5 biegnący do lampy oświetleniowej. Pod zacisk L łącznika schodowego końcowego podpinamy przewód fazowy z przewodu biegnącego do lampy. Jest to najbardziej klasycznie rozwiązanie z uwagi na doprowadzenia przewodu zasilającego obwód do puszki nr 1, zaś przewodu zasilającego lampę – do puszki nr 2.
Wariant nr 2 (rys. 5) pokazuje podłączenie przewodu zasilającego lampę do tej samej puszki, do której jest doprowadzone zasilanie obwodu. Jak widzicie w tym wypadku połączenie pomiędzy dwoma łącznikami schodowymi pozwala na użycie przewodu YDY 3×1,5mm2. Przy tym wariancie już byśmy nie mogli podłączyć lampy do puszki nr 2 z uwagi na brak przewodów L i PE. Warto jednak zapamiętać, że taka opcja istnieje na wypadek „drobnych” poprawek związanych z instalacjami, o których wspominałem na wstępie artykułu.
Jeżeli chodzi o Wariant nr 3 (rys. 6) to widzicie, że dwa łączniki schodowe można połączyć nawet przewodem YDY 2×1,5mm2. Ale tutaj bardzo istotne jest aby zasilania doprowadzone do puszki nr 1 i 2 były z tego samego obwodu (podłączone pod te same zabezpieczenie w rozdzielnicy). Taką opcję połączenia chciałem Wam tylko pokazać. Generalnie jej nie polecam. Najlepiej stosować Wariant klasyczny czyli nr 1.
Wariant nr 4 (rys. 7) pokazuje podłączenie punktów oświetleniowych zarówno do puszki nr 1 jak i do puszki nr 2. Z takim rozwiązaniem spotkałem się na klatce schodowej, gdzie lampki podświetlające podstopnie przy wejściu na schody znajdowały się na lewej ścianie (z prawej strony była ażurowa poręcz), a kiedy schody na półpiętrze zawracały o 180 stopni znajdowały się na ścianie po prawej stronie. W związku z tym o wiele łatwiej było zasilanie do punktów oświetleniowych poprowadzić niezależnie z każdej puszki.
Łączniki schodowe podwójne
Łączniki schodowe podwójne pozwalają nam zoptymalizować miejsce montażu łączników (w obrębie jednej puszki mamy dwa niezależne łączniki schodowe). Zasada działania jest oczywiście taka sama – podłączamy je analogicznie do łączników schodowych pojedynczych. Widok od frontu (rys. 8) pokazuje nam, że jest to łącznik dwuprzyciskowy. Rysunek nr 9 pokazuje nam widok od tyłu łącznika, na którym wyraźnie widać dwa niezależne tory łączeniowe.
Jak można łatwo zauważyć na rysunku 10 zastosowanie łączników schodowych podwójnych przy „klasycznym” połączeniu, czyli zasilanie przy łączniku początkowym, a lampa przy łączniku końcowym, wymaga użycia 6 żył. Zatem tutaj już musimy pamiętać o położeniu co najmniej dwóch przewodów YDY 3×1,5mm2. A że od przybytku głowa nie boli, rekomendowałbym położenie dwóch przewodów YDY 4×1,5mm2. Dwie żyły w zapasie zawsze się mogą do czegoś przydać.
Łącznik krzyżowy
Łącznik krzyżowy wstawiany pomiędzy dwa skrajne łączniki schodowe. Możemy wstawić jeden lub więcej w zależności od potrzeby. Pozwala nam na sterowanie obwodem oświetleniowym z kolejnych dodatkowych miejsc.
Przykładowe zastosowanie: rozbudowanie instalacji z użyciem łączników schodowych.
Jak podłączyć łącznik krzyżowy? Warianty połączeń
Z definicji łącznika krzyżowego wiecie już, że stosujemy je pomiędzy dwa łączniki schodowe. Wariant nr 1 (rys. 13) pokazuje najbardziej klasyczny schemat połączeniowy łącznika krzyżowego. Przewody wychodzące z łącznika schodowego początkowego trafiają kolejno na zaciski wejściowe łącznika krzyżowego, po czym z zacisków wyjściowych trafiają kolejno na zaciski wejściowe łącznika schodowego końcowego. I tak połączone łączniki pozwalają nam sterować zapalaniem jednego żyrandola, np. z poziomu trzech kondygnacji – w przypadku gdy na każdej z kondygnacji zamontujemy po jednym z łączników z wyżej omawianego schematu połączeniowego.
Na rysunku nr 14 widzimy tylną elewację łącznika krzyżowego. U góry widzimy zaciski wejściowe, dół pokazuje nam zaciski wyjściowe.
Należy też wspomnieć, że takich łączników krzyżowych możemy wstawić ile chcemy. Oczywiście w zależności od tego z ilu punktów chcemy dany obwód oświetleniowy załączać. Wariant nr 2 (rys. 15) pokazuje nam połączony schemat złożony z 2 łączników schodowych oraz 2 łączników krzyżowych. Tak jak w przypadku wariantu nr 1 pomiędzy łącznikiem schodowym a krzyżowym w wyżej omawianych wariantach musimy zastosować przewody YDY 4×1,5mm2.
Łączniki krzyżowe podwójne
Istota stosowania łączników krzyżowych podwójnych jest analogiczna do łączników schodowych podwójnych czyli optymalizacja miejsca montażu. Wariant nr 3 (rys. 16) pokazuje nam schemat połączeniowy z wykorzystaniem łączników podwójnych schodowych oraz krzyżowych.
Podsumowanie
W tym artykule chciałem Wam przede wszystkim zwrócić uwagę na możliwe warianty połączeniowe stosowane w przypadku łączników krzyżowych i schodowych. Istotne jest również użycie przewodów z odpowiednią ilością żył w celu spięcia takowych łączników. To wszystko sprowadza się do jednego: przystępując do wykonywania instalacji elektrycznych warto jest wcześniej mieć wszystko przemyślane, a co tym idzie mieć projekt instalacji elektrycznej.
Jeżeli miałbym Wam zasugerować wybór któregoś z wariantów połączeniowych to zarówno w przypadku łączników schodowych jak i krzyżowych byłby to wariant nr 1. Do niektórych łączników dołączane są schematy połączeniowe rekomendowane przez producenta osprzętu i są to właśnie warianty nr 1.
