Przekaźniki impulsowe bistabilne do sterowania oświetleniem

Przekaźnikiem (impulsowym) bistabilnym nazywa się urządzenie przeznaczone do sterowania oświetleniem za pomocą impulsów, które pochodzą z dowolnej liczby przycisków chwilowych (dzwonkowych). Dzięki temu można uzyskać efekty niedostępne dla klasycznych rozwiązań instalacji oświetleniowej, a tym samym zastąpić wyłączniki schodowe czy krzyżowe.

W układzie składającym się z nieograniczonej liczby włączników, użytkownik dowolnym przyciskiem włącza światło i również dowolnym przyciskiem je wyłącza. W efekcie, dzięki zastosowaniu przekaźników impulsowych, przyciski włączające i wyłączające oświetlenie można montować w dowolnych miejscach i liczbie, co zasadniczo podnosi komfort użytkowania oświetlenia w obiekcie.

Największym polskim producentem przekaźników jest firma Relpol S.A., która działa w branży od ponad 60-ciu lat. W szerokiej gamie oferowanych przez wspomnianą markę produktów są również przekaźniki bistabilne. W tym artykule zostaną zaprezentowane dostępne modele oraz opisane ich podstawowe funkcje.

Oferowane przez firmę Relpol S.A. przekaźniki bistabilne można podzielić na dwie główne grupy: jedno- i wielofunkcyjne. Do pierwszej z nich zalicza się urządzenia z serii RPB-1P.-… oraz RPB-.Z-…, natomiast w skład drugiej wchodzą RPB-1.M.-UNI i RPB-2.SM.-UNI.

Przekaźniki impulsowe – bistabilne jednofunkcyjne

RPB-1P-… są to przekaźniki impulsowe – bistabilne typu „włącz–wyłącz”, jednofunkcyjne bez pamięci. Oznacza to, że ich podstawowa funkcja to SET/RESET (RESET) – załączenie i wyłączenie, sterowane impulsami na zestyku S.

Po podaniu napięcia zasilania przekaźnik wykonawczy R pozostaje wyłączony. Pojawienie się impulsu na wejściu sterującym S powoduje załączenie przekaźnika wyjściowego R (SET). Stan ten jest utrzymywany do momentu pojawienia się kolejnego impulsu sterującego – wtedy przekaźnik wyjściowy R zostanie wyłączony (RESET). Kolejne impulsy na wejściu sterującym S spowodują zmianę stanu zestyków R na przeciwny. Wyłączenie zasilania spowoduje wyłączenie przekaźnika wyjściowego R. Ponowne załączenie zasilania i podanie impulsu sterującego na wejście S doprowadzi do załączenia przekaźnika R. Kolejne impulsy sterujące pojawiające się na wejściu sterującym S spowodują zmianę stanu zestyków przekaźnika na przeciwny.

W tej grupie przekaźników wyróżnia się dwa modele. Pierwszy z nich to RPB-1P-A230, może być on zasilany napięciem przemiennym 50/60 Hz o wartościach 195,5 … 264,5V. Drugi to RPB-1P-U24, ten zaś może być zasilany napięciem stałym lub przemiennym 50/60Hz o wartościach 20,4 … 27,6 V. Oba przekaźniki są wyposażone w jeden zestyk przełączny (bez kadmu), którego trwała obciążalność prądowa wynosi 16A, natomiast maksymalny prąd załączania to 30A . Maksymalne napięcie zestyku to 300V AC oraz DC.

Przekaźniki bistabilne z pamięcią

RPB-1PM-… są to przekaźniki impulsowe – bistabilne typu „włącz–wyłącz”, jednofunkcyjne z pamięcią. Ich podstawowa funkcja to SET/RESET z pamięcią (NORMAL) – załączenie i wyłączenie z pamięcią, sterowanie impulsami na zestyku S.

Pojawienie się impulsu sterującego na wejściu S, powoduje załączenie przekaźnika wyjściowego R (SET). Ten stan trwa do momentu pojawienia się kolejnego impulsu sterującego – wtedy przekaźnik wyjściowy R zostanie wyłączony (RESET). Kolejne impulsy pojawiające się wejściu sterującym S spowodują zmianę stanu zestyków R na przeciwny. W przypadku przerwania zasilania U, a potem ponownego jego załączenia, zestyk R przekaźnika wykonawczego wróci do stanu sprzed wyłączenia zasilania U i przekaźnik zacznie pracę zgodnie z opisaną powyżej funkcją.

Podobnie jak we wcześniejszej, również w tej grupie przekaźników wyróżnia się dwa modele. Pierwszy z nich to RPB-1PM-A230, który może być zasilany napięciem przemiennym 50/60 Hz o wartościach 195,5 … 264,5V. Drugi to RPB-1PM-U24, ten zaś może być zasilany napięciem stałym lub przemiennym 50/60Hz o wartościach 20,4 … 27,6V. Oba przekaźniki są wyposażone w jeden zestyk przełączny (bez kadmu), którego trwała obciążalność prądowa wynosi 16A, natomiast maksymalny prąd załączania to 30A . Maksymalne napięcie zestyku to 300V AC oraz DC.

RPB-2Z-… są to przekaźniki impulsowe – bistabilne typu „włącz–wyłącz”, jednofunkcyjne bez pamięci (ich funkcja to SET/RESET (RESET) – patrz RPB-1P.-…). Wyposażone są one w dwa styki zwierne (bez kadmu), dla których trwała obciążalność prądowa zestyków wynosi 8A, a maksymalny prąd załączania 15A. Maksymalne napięcie zestyków wynosi 300V AC i DC.

W tej grupie dostępne są dwa modele przekaźników: RPB-2Z-A230 – możliwość zasilania napięciem przemiennym 50/60Hz o wartościach 195,5 … 264,5V oraz RPB-2Z-U24 z możliwością zasilania napięciem stałym lub przemiennym 50/60Hz o wartościach 20,4 … 27,6V.

RPB-1ZI-… podobnie jak powyżej opisane są to przekaźniki impulsowe – bistabilne typu „włącz–wyłącz”, jednofunkcyjne bez pamięci (funkcja SET/RESET (RESET) – patrz RPB-1P.-…). Ich cechą charakterystyczną jest odporność na prąd udarowy o natężeniu do 120A (w czasie 20ms). Wyposażone są w jeden styk zwierny, którego trwała obciążalność prądowa wynosi 16A, a maksymalne napięcie zestyku to 300V AC/DC.

Również w tej grupie wyróżnia się dwa modele przekaźników: RPB-1ZI-A230 – możliwość zasilania napięciem przemiennym 50/60Hz o wartościach 195,5 … 264,5V oraz RPB-1ZI-U24 z możliwością zasilania napięciem stałym lub przemiennym 50/60Hz o wartościach 20,4 … 27,6V.

Przekaźniki impulsowe – bistabilne wielofunkcyjne

RPB-1PM-UNI są to przekaźniki impulsowe – bistabilne typu „włącz–wyłącz”, wielofunkcyjne z pamięcią. Oznacza to, że dysponują one dwiema funkcjami SET/RESET z pamięcią (NORMAL) – załączanie i wyłączanie z pamięcią, sterowane impulsami na zestyku S (patrz RPB-1PM-…) oraz SET/RESET(RESET) – załączanie i wyłączanie, sterowane impulsami na zestyku S (patrz RPB-1P.-…). Wybór funkcji jest możliwy po wyłączeniu i ponownym załączeniu napięcia zasilania. W przypadku, gdy wcześniej była ustawiona funkcja z pamięcią, a następnie zostaje ustawiona funkcja bez pamięci, to w takim przypadku pamięć zostaje skasowana.

Przekaźniki są wyposażone w jeden zestyk przełączny, a jego trwała obciążalność prądowa wynosi 16A (maksymalny prąd załączania to 30A), a maksymalne napięcie zestyków to 300V AC/DC. Mogą one być zasilanie napięciem stałym lub przemiennym 50/60Hz o wartościach 12… 240V.

RPB-1ZMI-UNI jest „bratem bliźniakiem” pod względem funkcjonalnym opisanego wcześniej RPB-1PM-UNI. Różnica polega na rodzaju i właściwościach zestyku. Jest on wyposażony w jeden zestyk zwierny, którego trwała obciążalność prądowa wynosi 16A, natomiast maksymalny prąd udarowy do 80A (w czasie 20ms). Znamionowe napięcie wejścia to 12…240V AC/DC.

Przekaźniki bistabilne sekwencyjne

RPB-2PSM-UNI są to przekaźniki impulsowe – bistabilne typu „włącz-wyłącz”, wielofunkcyjne – sekwencyjne z pamięcią. Dysponują one czterema funkcjami:

BOTH – jednoczesne załączanie i wyłączanie z pamięcią, sterowane impulsami zestyku S

Przy pojawieniu się impulsu na wejściu sterującym S załączane są przekaźniki wyjściowe R1, R2. Stan taki trwa do momentu pojawienia się kolejnego impulsu sterującego, wówczas przekaźniki wyjściowe R1, R2 zostają wyłączone. Kolejne impulsy pojawiające się na wejściu sterującym S spowodują zmianę stanu zestyków R1, R2 na przeciwny. W przypadku przerwania zasilania U, a potem ponownego jego załączenia, zestyki R1, R2 przekaźników wykonawczych wrócą do stanu sprzed wyłączenia zasilania U i przekaźnik zacznie pracę zgodnie z opisaną wyżej funkcją.

RESET BOTH – jednoczesne załączenie i wyłączenie, sterowane impulsami na zestyku S.

Przy pojawieniu się impulsu na wejściu sterującym S załączane są przekaźniki wyjściowe R1, R2. Stan taki trwa do momentu pojawienia się kolejnego impulsu sterującego – wtedy przekaźniki wyjściowe R1, R2 zostają wyłączone. Kolejne impulsy pojawiające się na wejściu sterującym S spowodują zmianę stanu zestyków R1, R2 na przeciwny. W przypadku przerwania zasilania U, a potem ponownego jego załączenia, zestyki R1, R2 przekaźników wykonawczych zaczną pracę od wyłączenia (R1 i R2 wyłączone). Następnie, po pojawieniu się impulsu na wejściu sterującym S, przekaźnik zacznie pracę zgodnie z opisaną wyżej funkcją.

SEQ – sekwencyjne załączenie i wyłączenie z pamięcią, sterowane impulsami na zestyku S.

Przy pojawieniu się impulsu na wejściu sterującym S załączany jest przekaźnik wyjściowy R1. Stan taki trwa do momentu pojawienia się kolejnego impulsu sterującego, wtedy przekaźnik R1 zostanie wyłączony, a zostanie załączony przekaźnik R2. Kolejny impuls spowoduje załączenie zestyku R1 – oba przekaźniki R1, R2 są załączone. Następny impuls sterujący S wyłączy oba przekaźniki R1, R2. Kolejne impulsy pojawiające się na wejściu sterującym S spowodują zmianę stanu zestyków R1, R2 według opisanej wyżej sekwencji, czyli:

• R1 wyłączony, R2 wyłączony ( załączenie zasilania, wcześniej R1, R2 były wyłączone),
• R1 załączony, R2 wyłączony (pierwszy impuls sterujący),
• R1 wyłączony, R2 załączony (drugi impuls sterujący),
• R1 załączony, R2 załączony (trzeci impuls sterujący),
• R1 wyłączony, R2 wyłączony (czwarty impuls sterujący) itd.

W przypadku przerwania zasilania U przekaźniki R1, R2 zostają wyłączone. Ponowne załączenie napięcia zasilania spowoduje odtworzenie stanu załączenia/wyłączenia przekaźników R1, R2 sprzed wyłączenia zasilania U. Kolejne impulsy pojawiające się na wejściu sterującym S spowodują zmianę stanu zestyków R1, R2 według opisanej wyżej sekwencji, od stanu sprzed wyłączenia zasilania.

RESET SEQ – sekwencyjne załączanie i wyłącza, sterowane impulsami na zestyku S.

Przy pojawieniu się impulsu na wejściu sterującym S załączany jest przekaźnik wyjściowy R1. Stan taki trwa do momentu pojawienia się kolejnego impulsu sterującego – wówczas przekaźnik R1 zostanie wyłączony, a zostanie załączony przekaźnik R2. Kolejny impuls spowoduje załączenie zestyku R1 – oba przekaźniki R1, R2 są załączone. Następny impuls sterujący S wyłączy oba przekaźniki R1, R2. Dalsze impulsy pojawiające się na wejściu sterującym S spowodują zmianę stanu zestyków R1, R2 według opisanej wyżej sekwencji, czyli:

• R1 wyłączony, R2 wyłączony ( załączenie zasilania, wcześniej R1, R2 były wyłączone),
• R1 załączony, R2 wyłączony (pierwszy impuls sterujący),
• R1 wyłączony, R2 załączony (drugi impuls sterujący),
• R1 załączony, R2 załączony (trzeci impuls sterujący),
• R1 wyłączony, R2 wyłączony (czwarty impuls sterujący) itd.

W przypadku przerwania zasilania U przekaźniki R1, R2 zostają wyłączone. Po ponownym załączeniu napięcia zasilania R1, R2 pozostaną wyłączone. Kolejne impulsu pojawiające się na wejściu sterującym S spowodują zmianę stanu zestyków R1, R2 według opisanej wyżej sekwencji.

Zmiana funkcji jest możliwa po wyłączeniu i ponownym załączeniu napięcia zasilania. Jeśli wcześniej była ustawiona funkcja z pamięcią, a następnie funkcja bez pamięci, to w takim przypadku pamięć zostaje skasowana.

Przekaźniki wyposażone są w dwa zestyki przełączne, których trwała obciążalność prądowa wynosi 16A (maksymalny prąd załączania 30A), a maksymalne napięcie zestyków 300V AC/DC. Znamionowe napięcie wejścia 12 … 240V AC/DC.

RPB-2ZSMI-UNI posiada wszystkie cechy funkcjonalne opisanego wcześniej RPB-2PSM-UNI z tą różnicą, że jest wyposażony w dwa zestyki zwierne, które charakteryzują się odpornością na udar prądowy do 80A (w czasie 20ms).

Wszystkie opisane przekaźniki mają takie same wymiary i są przeznaczone do bezpośredniego montażu na szynie 35mm wg PN-EN 60715. Położenie ich pracy jest dowolne.

Podział przekaźników impulsowych-bistabilnych: