MOP (Miejsca Obsługi Podróżnych) stanowią nierozłączny element infrastruktury drogowej w Polsce. W trakcie podróży można na nich zaplanować niezbędną przerwę i odpoczynek, zatankować paliwo bądź naładować auta z napędem elektrycznym, zjeść posiłek, a na niektórych nawet przenocować w hotelu.
Miejsca Obsługi Podróżnych w liczbach
Na koniec I kwartału 2023 roku, na sieci dróg krajowych funkcjonowało 319 Miejsc Obsługi Podróżnych, tj. 271 MOP-ów zarządzanych przez GDDKiA (161 o funkcji podstawowej oraz 110 o funkcji komercyjnej) oraz 40 MOP-ów zarządzanych przez koncesjonariuszy (18 o funkcji podstawowej oraz 22 o funkcji komercyjnej). Oprócz tego podróżni mogą skorzystać z 81 prywatnych obiektów obsługi.
Przypomnijmy, że MOP o funkcji podstawowej wyposażony jest w stanowiska postojowe (parking), jezdnie manewrowe, urządzenia wypoczynkowe, urządzenia sanitarne i oświetlenie. Na części z nich funkcjonują obiekty małej gastronomii oraz stacje ładowania dla pojazdów elektrycznych.
Z kolei na MOP-ach o funkcji komercyjnej oprócz infrastruktury jak na MOP-ie o funkcji podstawowej jest jeszcze stacja paliw, stanowiska do obsługi pojazdów, obiekty gastronomiczno-handlowe, obiekty noclegowe oraz inne handlowo-usługowe w zależności od potrzeb użytkowników dróg. W przyszłości mogą też być wyposażone w stacje wodorowe oraz CNG i LNG.
W sumie na 77 MOP-ach działa 81 stacji ładowania, o mocy od 22 do 350 kW. Na 59 MOP-ach przy autostradach i drogach ekspresowych zarządzanych przez GDDKiA działa 59 stacji ładowania. Pozostałe 22 stacje funkcjonują na 18 MOP-ach przy koncesyjnych odcinkach autostrad. Większość stacji ładowania (58) działa na MOP-ach o funkcji komercyjnej. Na żadnym z MOP-ów nie ma infrastruktury do ładowania pojazdów ciężarowych.
Do końca 2024 roku planowane jest uruchomienie, na MOP o funkcji podstawowej zarządzanych przez GDDKiA, kolejnych stacji ładowania, tj. w 32 lokalizacjach: sześć na autostradzie A1, cztery na A2, czternaście na A4, cztery na drodze ekspresowej S3, trzy na S7 i jeden na S8.
W zakresie podstawowych potrzeb kierowców kluczowe znaczenie mają rozstrzygnięcia przetargów na dzierżawę i budowę MOP o funkcji komercyjnej, w ramach których dzierżawcy zapewniają stację paliw i obiekty gastronomiczne.
Natomiast rozwijając MOP, również w zakresie infrastruktury dla paliw alternatywnych – potrzeba skoordynowania działań na poziomie krajowym, uwzględniających realne zapotrzebowanie na tego rodzaju paliwa.
Realizacja postępowań przetargowych przez GDDKiA dot. MOP
MOP o funkcji komercyjnej
Priorytetem dla GDDKiA jest zapewnienie na MOP użytkownikom dróg, infrastruktury niezbędnej do zaspokojenia podstawowych potrzeb fizjologicznych oraz stacji paliw. Z uwagi na to, że GDDKiA nie może świadczyć usług związanych ze sprzedażą paliw, MOP-y oddawane są w dzierżawę podmiotom, które specjalizują się w tym zakresie. W tym celu ogłaszane są postępowania przetargowe na dzierżawę i budowę MOP o funkcji komercyjnej. Oczekiwany zakres inwestycji, jaki powinien zostać zrealizowany podczas trwania umowy dzierżawy, określony został w dokumencie pn. Obligatoryjny Program Funkcjonalny (OPF). W nim znajduje się minimalny zakres prac przewidziany indywidualnie na każdy MOP. W tym dokumencie znajdują się podstawowe informacje dotyczące m.in. liczby dystrybutorów na stacji paliw z podziałem na rodzaj paliwa, niezbędnej liczby miejsc parkingowych czy też liczby miejsc w obiekcie gastronomicznym (tzw. miejsc konsumpcyjnych).
MOP o funkcji podstawowej
W celu uatrakcyjnienia MOP o funkcji podstawowej oraz zwiększenia jakości usług świadczonych użytkownikom dróg, GDDKiA realizuje szereg postępowań przetargowych na dzierżawę części nieruchomości na MOP w celu prowadzenia działalności handlowej tj. w formie małej gastronomii, food trucków, automatów vendingowych. Ponadto, postępowania przetargowe realizowane są również na budowę i obsługę stacji ładowania dla pojazdów elektrycznych.
Będą zmiany w przetargach na dzierżawę MOP
W kwestii realizacji postępowań przetargowych na dzierżawę i budowę MOP o funkcji komercyjnej trwają prace nad aktualizacją wymagań przetargowych, które mają uatrakcyjnić postępowania na dzierżawę i zachęcić podmioty do składania ofert. Wynika to z faktu, iż od początku 2022 roku przeprowadzone zostały postępowania przetargowe na dzierżawę 56 lokalizacji MOP, z czego w przypadku 42 lokalizacji nie udało się pozyskać dzierżawców.
Jednym z powodów braku zainteresowania przez dzierżawców są wprowadzone wymagania w zakresie zapewnienia paliw alternatywnych w oparciu o obecnie procedowane rozporządzenie Rady i Parlamentu Europejskiego w sprawie rozmieszczenia infrastruktury paliw alternatywnych (AFIR).
Dlatego też, GDDKiA planuje zmodyfikować dokumentację przetargową m.in. w zakresie wydzielenia miejsca na MOP w celu budowy stacji ładowania. Infrastruktura do ładowania pojazdów elektrycznych mogłaby być wówczas wybudowana przez dzierżawcę, lub w przypadku braku możliwości lub woli realizacji takiej infrastruktury, przez podmiot zewnętrzny, wskazany przez wydzierżawiającego (GDDKiA), wybranego w ramach oddzielnego postępowania przetargowego. Takie działanie umożliwi podmiotom niezainteresowanym realizacją stacji ładowania o dużej mocy wzięcie udziału w przetargu na dzierżawę MOP, w ramach którego oczekiwana będzie budowa infrastruktury tradycyjnej – stacji paliw i gastronomii.
Ponadto, już teraz wprowadzone zostało w umowach dzierżawy zwolnienie z czynszu od przychodu od paliw alternatywnych (przez okres 5-ciu lat).
Niemniej jednak, wymagania w zakresie stacji ładowania nie są jedyną przyczyną braku ofert w postępowaniach na dzierżawę MOP komercyjnych. Zagadnienie to jest szersze i obejmuje szereg różnorodnych czynników, nie zawsze takich samych dla każdej lokalizacji. Dla przykładu mogą to być duże koszty inwestycyjne do poniesienia przez dzierżawcę na początku inwestycji, wielkość lub struktura ruchu, bądź też niepewna perspektywa wykorzystywania paliw tradycyjnych w kolejnych latach (umowy są wieloletnie).
Dlatego też, aktualizacja wymagań przetargowych dla MOP o funkcji komercyjnej obejmować będzie więcej aspektów niż tylko kwestie związane z elektromobilnością.
„Pamiętamy o elektromobilności, ale również chcemy budować infrastrukturę dla paliw alternatywnych w sposób przemyślany, tam gdzie jest popyt na tego rodzaju paliwa. W pierwszej kolejności musimy użytkownikom dróg zapewnić parkingi i stacje paliw płynnych. W drugiej kolejności infrastrukturę dodatkową i pozostałe funkcje. W kwestii lokalizacji ładowarek dla pojazdów ciężarowych należy uwzględnić przede wszystkim kwestie logistyczne takie jak miejsca załadunku/rozładunku pojazdów, główne trasy tranzytowe i ewentualne obowiązkowe przerwy dla kierowców tych pojazdów” – podaje GDDKiA.
Dlatego w przypadku postępowań przetargowych na zapewnienie stacji ładowania dla pojazdów elektrycznym GDDKiA planuje przeprowadzić odrębne postępowania, skupiające się tylko na tym aspekcie. Również w tym zakresie planuje zaktualizować wymagania przetargowe tak, żeby w maksymalnym stopniu poprawić rentowność prowadzenia działalności w tym obszarze na MOP. W tym celu analizowana jest możliwość wydłużenia okresu dzierżawy (z 10 lat na 20 lat), oraz zawieszenie czynszu dzierżawnego, na okres budowy inwestycji.
Podkreślić należy, że GDDKiA na bieżąco analizuje i podejmuje odpowiednie kroki, mające na celu zwiększenie atrakcyjności postępowań przetargowych.
„Jesteśmy w nieustannym kontakcie z przedstawicielami z branży paliwowej, operatorami stacji ładowania, sieci dystrybucji energii elektrycznej oraz innymi instytucjami zaangażowanymi w rozwój infrastruktury MOP. Wszystkie sugestie z branży obecnie szczegółowo analizujemy i podejmujemy odpowiednie działania korygujące m.in. w zakresie wymagań przetargowych zwiększających atrakcyjność danej lokalizacji dla potencjalnych dzierżawców” – zapewnia GDDKiA.
