„Elektryków”, którym się wydaje, że są profesjonalistami jest niestety bardzo dużo i przeciętny inwestor nie jest w stanie odróżnić prawdziwego fachowca od tzw. bajkopisarza. Podstawową i najistotniejszą rzeczą jest dobry i solidny projekt instalacji elektrycznej oraz wykonawca elektryk. W tym artykule chcę przybliżyć pewne zasady i udzielić kilku porad o tym jak prawidłowo wyznaczać trasy kablowe. Dzięki temu chociaż w pewnym stopniu będziesz mógł zweryfikować „fachowość” Twojego elektryka.
Na wstępie należy zwrócić uwagę, że przyjęto pewne zasady prowadzenia tras kablowych w instalacjach budowlanych. W zależności od miejsca przejść przewodów unormowane są pewne zależności i odległości od strategicznych punktów konstrukcji budynku. Bazując na normie SEP-E-002 „Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych” zdefiniowano 3 strefy trasy poziomej i trzy strefy trasy pionowej. O ile jest to możliwe przewody instalacyjne na ścianach w trasie pionowej i poziomej powinny być poukładane w tych strefach instalacyjnych. Nie określono natomiast żadnych stref pod podłogami ani na suficie. Czasami bywa tak, że nie sposób dostosować się do unormowanych stref. Co wtedy?
Poziome strefy instalacyjne (SH) o szerokości 30 cm:
SH-g Górna pozioma strefa instalacyjna od 15 do 45 cm pod gotową powierzchnią sufitu.
Takie odległości definiuje norma SEP-E-002. Co jednak zrobić z instalacją przewodów elektrycznych w przypadku, gdy chcemy mieć sufit podwieszany? Przecież montuje się go w strefie ok od 10 cm do 20 cm od sufitu. W takim przypadku rozsądnym rozwiązaniem będzie umieszczenie instalacji poniżej 10cm lub powyżej 20cm od sufitu. W przeciwnym wypadku podczas montażu profili do płyt, przez przypadek instalacja elektryczna może zostać przewiercona. Na takie szczegóły należy zwracać uwagę na każdym etapie budowy. Nie ma nic gorszego niż cofanie gotowych etapów wykończenia wnętrz.
SH-d Dolna pozioma strefa instalacyjna od 15 do 45 cm ponad gotową powierzchnią podłogi.
Mimo dość szerokiego zakresu dolnej poziomej strefy instalacyjnej to przyjęto zasadę 30 cm liczonych ponad gotową powierzchnię podłogi. Na tej samej linii montowane są gniazdka elektryczne, co wydaje się najoptymalniejszą odległością od podłogi.
SH-s Środkowa pozioma strefa instalacyjna od 90 do 120 cm ponad gotową powierzchnią podłogi.
Środkowe, poziome strefy instalacyjne należy planować jedynie w pomieszczeniach, w których powierzchnia robocza przewidziana jest na ścianach, np. w kuchni, warsztacie. Dlaczego? Głównym powodem jest utrzymanie standaryzacji montażu instalacji elektrycznej, dzięki czemu zmniejszamy ryzyko uszkodzenia tej instalacji w przyszłości. Dobrym wyjściem jest udokumentowanie całej instalacji w postaci fotografii, bezpośrednio przed położeniem tynków. Z taką ”bazą zdjęć” o wiele łatwiej wykonywać późniejsze modernizacje. Innym wyjściem z tej sytuacji jest urządzenie zwane „wykrywaczem przewodów”, które po przyłożeniu do ściany sygnalizuje nam, w którym miejscu znajdują się przewody elektryczne.
Pionowe strefy instalacyjne (SP) o szerokości 20 cm:
SP-d Pionowe strefy instalacyjne przy drzwiach od 10 do 30 cm od skraju ościeżnicy drzwi
Jak wskazuje norma SEP-E-002: „Przewody instalacyjne umieszczane na ścianach powinny być układane, o ile to możliwe, w określonych strefach instalacyjnych (S) poziomych i pionowych”. Oznacza to, że przewody prowadzimy w wyznaczonych strefach do momentu przecięcia linii miejsca montażu gniazda, przełącznika lub innego urządzenia elektrycznego. Wtedy możemy zboczyć z unormowanej strefy i doprowadzić instalację do pożądanego miejsca.
SP-o Pionowe strefy instalacyjne przy oknach od 10 do 30 cm od skraju ościeżnicy okna
Przy planowaniu instalacji elektrycznych należy zwrócić szczególną uwagę na moc odbiornika. Wszystkie urządzenia o mocy 2kW i większej należy zasilać z oddzielnego, przeznaczonego specjalnie dla tego urządzenia obwodu.
SP-k Pionowe strefy instalacyjne w kątach pomieszczeń od 10 do 30 cm od linii zbiegu ścian w kącie
Strefy wyznaczone przez normę SEP-E-002 należy traktować jedynie jako standard podstawowy, inaczej mówiąc są to wytyczne, od których należy zacząć. Określone zasady nie dotyczą ściśle pomieszczeń o specjalnym przeznaczeniu technicznym (np. warsztaty) oraz pomieszczeń, w których zasilane są urządzenia do wykonywania profesjonalnych czynności.
Jak widać z powyższych rysunków pionowe strefy instalacyjne zaczynają się na łączeniu podłogi ze ścianą i kończą na linii zbiegu ściany z sufitem. Przy oknach i drzwiach dwuskrzydłowych instalację elektryczną można prowadzić po obu stronach. W przypadku drzwi jednoskrzydłowych przewody elektryczne należy prowadzić tylko po stronie klamki drzwi.
Należy mieć na uwadze, że strefy pionowe dotyczą również ścian skośnych na poddaszu. Strefa pionowa w takim przypadku prowadzona jest z góry na dół równolegle do linii zbiegu ścian i prostopadle do linii zbiegu skośnej ściany z podłogą.
Wyznaczanie tras kablowych
Do wyznaczenia tras kablowych, aby były zgodnie ze sztuką, można wykorzystać różne metody. Do pierwszej metody potrzebujemy jedynie metrówki i ołówka ale warunkiem koniecznym jest odpowiedni punkt odniesienia. Musimy utrzymać poziom lub pion instalacji elektrycznej. Odmierzamy metrówką odpowiednią odległość, przykładowo od fugi między cegłami a ołówkiem zaznaczamy kolejne punkty na wiercenie pod uchwyty przewodów. Dobrze jest mieć poziomicę i sprawdzić czy rzeczywiście wyznaczamy trasę w pionie lub poziomie. Nie należy bezgranicznie ufać, pozornie prostym punktom odniesienia.
Lepszą metodą jest zainwestowanie laserową poziomicę. Na początku wystarczy zaznaczyć pożądaną odległość aby później odpowiednio ustawić wskaźnik laserowy.
Wyznaczając trasę przewodów w dolnej strefie instalacyjnej poziomicę laserową można ustawić na jakimś przedmiocie, ponieważ statyw jest po prostu za wysoki.
Następnie regulujemy poziom lasera aby precyzyjnie trafić wiązką światła we wcześniej wyznaczony punkt.
W tej metodzie możemy bez zastanowienia zacząć wyznaczać punkty pod otwory na uchwyty przewodów, ale też w prosty i precyzyjny sposób możemy oznaczyć miejsca gniazdek i włączników światła.
Przejścia przez framugi
Jeżeli trasy instalacji elektrycznych są wykonywane jeszcze przed wylaniem posadzki na podłodze to w niektórych przypadkach warto poprowadzić przewody na ziemi. W szczególności poleca się tą praktykę przy przejściach przez framugi, gdzie przewody znajdują się w dolnej lub średniej strefie instalacji. W przeciwnym wypadku całość musiałaby zostać poprowadzona w górnej strefie lub sufitem co przekłada się na znacznie większe koszty instalacji elektrycznej.
Należy jednak pamiętać, że trasa przewodów elektrycznych poprowadzona w podłodze powinna być wykonana w specjalnych przepustach i peszlach. Na poniższej fotografii widać przejście przez 3 framugi. Wyobraź sobie sytuację, gdy Twój elektryk zdecydowałby się na poprowadzenie przewodów górną strefą instalacyjną! Obliczmy straty na pierwszej framudze, nawet na „oko”: 5 przewodów * (2m do góry *2) = ok 20 metrów przewodów więcej na jednej framudze. A to oznacza koszty!
Instalacje elektryczne w ziemi
Na poniższej fotografii widać wykop przygotowany do przyłącza energetycznego oraz rozgałęzienie do bramy automatycznej i ewentualnie domofonu. Kładąc kable w ziemi należy pamiętać aby na końcach je odpowiednio oznaczyć (skąd i dokąd są poprowadzone oraz do czego mają zostać podłączone). Druga istotna sprawa to przykrycie wcześniej położonych kabli elektrycznych niebieską folią (kable do 1kV). Ta praktyka stanowi ostrzeżenie o wkopanej instalacji elektrycznej przy późniejszych wykopach. Złudna jest myśl, że zapamiętamy wszystko, co i jak zostało zakopane i zainstalowane.
Majstrów i elektryków niestety musimy pilnować na każdym etapie budowy. Chcesz mieć coś dobrze to zrób to sam, albo chociaż to dopilnuj. Na poniższej fotografii widać dwa niebieskie peszle, które są doprowadzone do rozdzielnicy głównej w domu. Po przeprowadzeniu testu drożności, czyli wlaniu wody do jednego peszla od strony rozdzielnicy okazało się, że woda wypływa z dwóch peszli, w dodatku brudna. Oznacza to, że peszle są uszkodzone pod fundamentem. Kiedy to się stało i na jakim etapie budowy? Tego nie wie nikt. Wiadomo jednak, że teraz peszle należy odkopać ewentualnie odkuć fundament i naprawić usterkę. I znowu: koszty!
Co jeszcze warto wiedzieć?
- Planując trasy instalacji elektrycznej warto wcześniej zdecydować w którą stronę będą otwierane drzwi aby zamontować włączniki i gniazda po odpowiedniej stronie.
- Pierwotnie należy bazować na unormowanych strefach instalacyjnych. Eksperymenty i skróty zawsze źle się kończą.
- Lepiej mieć jedno gniazdko za dużo niż jedno gniazdko za mało. Nie należy jednak z tym przesadzać. W praktyce gniazdo przydaje się w każdym rogu pomieszczenia.
- Warto zastanowić się nad przewodami „bonusowymi”. Przykładem mogą być tutaj schowane pod tynkiem przewody głośnikowe od telewizora (wzmacniacza/amplitunera) do rogów ścian, czyli tam gdzie będą stały głośniki. Kolejny przykład to sterowanie roletami lub chociażby instalacja alarmowa.
