Przedłużacz i pożar?

Używam tego przedłużacza od 40 lat. Co złego może się stać?

Powyższy wstęp, choć krzykliwy, to może niektórych wprowadzić w katastrofalny w skutkach błąd, polegający na wyrzuceniu starego i przyniszczonego przedłużacza, aby zakupić funkiel nowy i błyszczący przedłużacz za 2,99 zł ze sklepu ze zwierzęciem w logo. Co w tym złego? Ciśnie mi się na usta, że mój chleb z pobliskiego sklepu jest droższy, bo kosztuje 3,49 zł… Jakim cudem zwykły chleb jest droższy od miedzi?

Oczywiście miedź jest droższa, znacznie droższa o kilka rzędów wielkości. Jeśli kupić kilka-klikanaście takich przedłużaczy i w każdym przeciąć przewód w dowolnym miejscu, to nagle się okazuje, że przewód to głównie izolacja z marnej jakości tworzywa oraz ledwo widoczne druciki miedziane grubości ludzkiego włosa. Gdyby tak rozciąć tę marną izolację aby otrzymać gołe przewody (o ile można je tak nazwać…) i przejechać po nich czymś ostrym, to nagle te cienkie druciki nie wyglądają jak miedź, tylko jak aluminium. Zdobyło to nawet swoją potoczną nazwę: „chińska miedź”.

W takim razie, czy lepiej zostawić wieloletni przedłużacz? Co takiego złego jest w tanich chińskich przedłużaczach? Przecież w ścianie są bezpieczniki i w razie zwarcia zabezpieczają. Co złego może się stać?

Na powyższe pytania odpowiem nieco zagadkowo, a później się wyjaśni. Z prowadzonych statystyk wynika, że około 30% pożarów jest spowodowana przez urządzenia (do których zalicza się przedłużacze) oraz instalacje elektryczne. Skoro są bezpieczniki, to skąd te pożary i porażenia?

Zakładając że zabezpieczenia i przewody (m.in. przekrój poprzeczny żyły) w instalacji są dobrane prawidłowo (co w Polsce jest bardzo rzadką rzeczą), to te zabezpieczenia mają zabezpieczać instalację – nie przed zwarciem, a przed skutkami zwarcia (zwykle znacznie skracając jego czas), nie przed uszkodzeniem urządzenia, a przed nadmierną temperaturą przewodów grożącą ich uszkodzeniem lub pożarem. Nie przed porażeniem, a celem zmniejszenia czasu porażenia do bezpiecznego minimum.

Jaki to ma związek z urządzeniami i przedłużaczami? Normy oraz przepisy w żadnym razie nie nakazują dawać „mniejszych” zabezpieczeń aby dodatkowo chronić urządzenia lub przedłużacze zakupione na bazarze, czy w sklepie spożywczym. Nie tylko w bazarze, ale w wielu innych sklepach. Wiele osób powie, że przecież skoro jest w sklepie, to ktoś musiał dopuścić to do sprzedaży. Owszem, robi to sprzedawca (sklep) na podstawie obecności znaku CE na obudowie czy nawet na opakowaniu. W pewnym azjatyckim kraju drukują to na wszystkim łącznie z produktami, o których wiadomo, że są dalekie od słowa bezpieczne.

W końcu, to jak mają do siebie zabezpieczenia w instalacji elektrycznej oraz przedłużacze i przewody zasilające?

Każdy przewód się grzeje pod wpływem przepływającego prądu. Czym większy prąd (potocznie natężenie prądu) oraz czym mniejszy przekrój poprzeczny (grubość, mówiąc łopatologicznie), tym przewód grzeje się bardziej i szybciej. W najlepszym razie stopi się i spowoduje zwarcie oraz zadziałanie zabezpieczenia. W najgorszym razie izolacja zacznie się palić lub stopi się, odsłaniając gołe żyły i spowoduje porażenie prądem.

Gniazda elektryczne jednofazowe w powszechnym użyciu w mieszkalnictwie mają najczęściej prąd znamionowy 16A, którego znaczne przekroczenie może spowodować nadmierny wzrost temperatury, a to przede wszystkim pożar. Wewnątrz ściany przekrój poprzeczny przewodu idącego od zabezpieczenia nadprądowego w rozdzielnicy aż do gniazda, nie może mieć przy tym mniej niż  2.5 mm², gdyż zarówno gniazdo jak i te przewody muszą bezpiecznie pracować do momentu zadziałania wyłącznika nadprądowego (lub ewentualnie bezpiecznika topikowego).

Jak wyżej widać, przy zabezpieczeniu nadprądowym 16A, przewód wewnątrz ściany nie może mieć mniejszego przekroju niż  2.5mm², gdyż w innym razie zagraża to pożarem lub w „najlepszym” razie stopieniem się izolacji. W przypadku gdy przewód znajdowałby się na wolnym powietrzu i nie miał w pobliżu materiałów termoizolacyjnych, to kompletnie minimalny dopuszczalny przekrój wynosi 1.5mm². Oczywiście znajdą się osoby które będą twierdzić, że w mieszkaniach nikt nie używa tak dużego prądu, co jest kompletną bzdurą, którą można bardzo łatwo obalić.

Prąd pobierany przez typową pralkę podczas prania z grzałką, pralką jaką można kupić w Polsce, wynosi przeważnie 10A. Najmniejsze pralki, mają nieco słabszą grzałkę i można się spodziewać około 8A. Podobnie jest z czajnikiem elektrycznym – prąd 6-9A w zależności od pojemności czajnika. Piekarnik: 10-13A. Żelazko: 4-10A. Komputer: 0.1A – 3A.

Patrząc na przedłużacze znajdujące się w sprzedaży w marketach, mają przekrój przewodów najczęściej 1mm². Dość często mniej. Bardzo bardzo rzadko można spotkać 1.5mm² czy nawet więcej. Warto tu wspomnieć, iż w polskich domach i mieszkaniach, bardzo często osoby udające elektryka wstawiają zabezpieczenie o większym znamionowym prądzie niż jest dopuszczalny dla danego obwodu, bo właściciel narzekał, że mu prąd „wybija”… Gdy kupić najtańszy przedłużacz jaki znajdziemy w markecie, to przekrój przewodów niemal na pewno wyniesie nie więcej niż 0.75mm². Maksymalny bezpieczny prąd dla takiego przewodu to 6A. Już widać, że włączenie tylko samej pralki lub tym bardziej tylko piekarnika może się skończyć stopieniem izolacji przewodu, lub w „najlepszym” razie utratą właściwości izolacyjnych przewodu, co może być bardzo łatwo przeoczone, gdyż izolacja nie będzie stopiona, a i tak dojdzie do porażenia podczas dotknięcia izolacji w uszkodzonym miejscu.

Teraz proszę sobie wyobrazić użycie takiego taniego przedłużacza do zasilania obu tych urządzeń, czyli pralka 10A oraz piekarnik 13A. Posiadając wyłącznik nadprądowy B20 zamiast B16 (to i tak dużo nie ratuje w tym przypadku), instalacja być może wytrzyma, ale przedłużacz bardzo prawdopodobnie stanie w ogniu, zanim zadziała termostat i wyłączy grzałkę w co najmniej jednym z tych dwóch urządzeń.

B20 przeważnie nie wyłączy przy niewielkim przekroczeniu 20A. Próg zadziałania według norm wynosi 1,13 do 1,45 krotności prądu znamionowego, a do tego trzeba jeszcze doliczyć czas jego reakcji. 20A razy 1,45 to 29A, czyli znacznie więcej niż wytrzymałość przewodu przedłużacza. A ta jak już wspomniałem, wynosi zaledwie 6A – czyli prawie pięć razy mniej. Tym samym mamy receptę, na nieświadome spowodowanie poważnego pożaru. To, że przedłużacz znalazł się w sklepie, lub leżał 40 lat w szafie, wcale nie oznacza, że jest on bezpieczny. W razie wątpliwości lepiej spytać elektryka, tak samo jak pytamy się lekarza czy można bezpiecznie połączyć dwa różne lekarstwa.

Czemu w sklepach znajdują się takie niebezpieczne przedłużacze? Otóż wyjaśnienie jest niezwykle proste. Żyła przewodu składa się, a raczej powinna się składać z miedzi o dużym poziomie czystości. Niestety ta jest dość droga, a w ostatnich dwóch latach jej cena znacząco wzrosła. Dając przewód o mniejszym przekroju poprzecznym, producent dużo oszczędza na kosztach produkcji. Znak CE na obudowie pozwala na jego sprzedaż – sprzedawca musi tylko tyle sprawdzić. Jeszcze bardziej perfidne jest stosowanie dwóch zamiast trzech żył w przedłużaczach z „bolcem” (bardziej fachowo: stykiem ochronnym, który powinien być w każdym gnieździe i każdym przedłużaczu), co powoduje ryzyko porażenia prądem u nieświadomego nabywcy – przy czym nie ma znaczenia wielkość pobieranego prądu.

Napisanie artykułu zostało zainspirowane poniższym filmem, który prezentuje dokładnie taki sam problem, tylko że w Stanach Zjednoczonych: